Exotische muggenbeten?

Voor het BopCo-team (the Barcoding Facility for Organisms and Tissues of Policy Concern: een gezamenlijk team van biologen uit het KMMA en het Koninklijk Belgisch Instituut voor Natuurwetenschappen (KBIN)) is de zomer een drukke periode voor het analyseren van muggen. Op vraag van externen bestudeert het team naast Belgische muggenpopulaties ook muggen uit Afrikaanse landen.

Muggenonderzoek

In België zijn 31 inheemse muggensoorten bekend. Door de globalisering, via reizen en transport, en de opwarming van de aarde, moet de mogelijke aanwezigheid van exotische soorten nauw in de gaten worden gehouden. Dit geldt zeker voor gekende ziekte-overdragers die gezondheidsrisico’s kunnen inhouden voor mens en dier.

In de monitoringsstudie MEMO (Monitoring of Exotic MOsquitoes in Belgium), geleid door het Instituut voor Tropische Geneeskunde en op vraag van de  FOD Volksgezondheid, Veiligheid van de Voedselketen en Leefmilieu, helpt BopCo bij de identificatie van de muggen die worden aangetroffen op 23 strategische meetlocaties in België.

Op vraag van het Belgisch leger, identificeert BopCo ook muggen die voorkomen in overzeese gebieden, en die eventueel gezondheidsrisico’s kunnen inhouden voor de aldaar gestationeerde Belgische soldaten. Het team helpt ook partners in Afrikaanse landen bij het identificeren van muggen.

DNA als barcodes

BopCo is gespecialiseerd in DNA-gebaseerd identificatieonderzoek. Dat kan de identificatie van de muggen op basis van morfologische (vormelijke) kenmerken bevestigen.

'Genetisch materiaal kunnen we uit verschillende levensstadia van de muggen halen zoals de eitjes, de larven of de volwassen exemplaren', legt Nathalie Smitz, biologe in het KMMA, uit. DNA-barcoding is dus ook een snelle identificatiemethode voor vroege levensvormen, wanneer het soms nog moeilijk is een helder onderscheid te maken op basis van uiterlijke kenmerken.

Met moleculaire technieken wordt het genetisch materiaal van een onbekend organisme blootgelegd. Delen daarvan worden vergeleken met een online DNA-referentiedatabank van gekende organismes. Een match leidt tot een solide identificatie. 'Als alles goed gaat, hebben we zo in ons laboratorium op drie dagen tijd tot wel 100 stalen geïdentificeerd.'

Gedeelde kennis

Niet alleen overheden, maar ook de wetenschap heeft baat bij dit onderzoek. Zo worden in het KMMA, samen met het KBIN, referentiecollecties van weefsels en DNA aangelegd. 'Per jaar gaat het gemakkelijk om zo’n 1000 stalen muggen', vertelt Smitz. 'We plaatsen ze in speciale diepvriezers op -80 °C, om hun goede bewaring op lange termijn te garanderen.' Deze stalen worden met andere instellingen uitgewisseld voor onderzoek.

De onderzoekers delen hun expertise in DNA-barcoding ook met wetenschappers in verwante onderzoeksdomeinen. 'In het kader van het MEMO-project, gaven we eind augustus een workshop voor experten, en stellen we onze werkwijze ook voor op internationale congressen in Namibië en Sicilië later in het jaar.' 'We zullen ook nieuwe DNA-sequenties toevoegen aan de online referentiedatabanken', voegt Kenny Meganck, bioloog in het KMMA, toe.

Meer dan muggen alleen

De wetenschappers van BopCo bestuderen overigens niet alleen muggen. Het laboratorium analyseert op aanvraag alle biologische organismen die van maatschappelijk en beleidsbelang zijn. Bijvoorbeeld bedreigde diersoorten, soorten die een gezondheids- of economisch risico kunnen vormen zoals pestsoorten, of organismen in verband met voedselfraude of in een forensische context.

Zo werden in het BopCo-labo ook stalen geanalyseerd op vraag van de makers van een van Pano-reportage over illegale handel in bushmeat.

Met de federale steun van BELSPO draagt BopCo bij tot het Europees onderzoeksconsortium rond biodiversiteit Lifewatch.