Burgerwetenschap in de strijd tegen tropische ziekten

Een team van wetenschappers onder leiding van het KMMA wil burgerwetenschap inzetten om infectieziekten in Afrika beter te bedwingen. Burgerwetenschappers betrekken biedt een ongezien potentieel voor het verzamelen van data, het valoriseren van plaatselijke kennis, en om duurzame samenwerkingen op te zetten tussen de bevolking en wetenschappers.

Burgerwetenschap in de strijd tegen tropische ziekten

 

Het terugdringen van infectieziekten in de Global South staat nog steeds voor vele uitdagingen. De verspreiding van de ziektes afremmen en het dodentol drastisch verminderen staat hoog op de agenda van de Wereldgezondheidsorganisatie.

De huidige bestrijdingsmaatregelingen schieten vaak te kort omdat ze onvoldoende rekening houden met wat er leeft in de betrokken gemeenschappen. ‘Omdat ze vaak van bovenuit worden opgelegd, zonder de mensen te betrekken, zijn ze zelden efficiënt of duurzaam’, legt doctoraal onderzoeker Mercy Ashepet uit. Daarom is het dringend tijd om het over een andere boeg te gooien.

 

Een diepgaande samenwerking die rekening houdt met de plaatselijke kennis, ervaringen en belangen vergroot de kans op langdurige resultaten

Burgers tellen mee

De consensus is dat naast het voorzien van geneesmiddelen, de meest efficiënte strategie bestaat in het monitoren en bestrijden van de vectoren die de infectieziektes verspreiden, zoals bijvoorbeeld muggen of zoetwaterslakken.

Niet-specialisten hierbij betrekken heeft allerlei voordelen. ‘Ten eerste beschikken we zo over extra ogen om de vectoren te monitoren’, verduidelijkt Mercy Ashepet. Onderzoeksprogramma’s die daarentegen zo zijn opgevat dat enkel getrainde specialisten kunnen bijdragen, kampen vaak met een tekort aan mensen en dus data.

Door samen te werken met burgers is er ook een uitwisseling van waardevolle kennis in twee richtingen mogelijk. De co-creatie van kennis vergroot niet alleen het bewustzijn bij de gemeenschappen, maar leidt ook tot veel beter afgestemde interventies.

‘Een diepgaande samenwerking die rekening houdt met de plaatselijke kennis, ervaringen en belangen vergroot bovendien de kans op langdurige en duurzame resultaten om de ziektes terug te dringen, in tegenstelling tot top-down interventies’, aldus nog Ashepet.

 

Versnelling hoger in Uganda en de DR Congo

‘Wij zijn ervan overtuigd dat we met burgerwetenschap een versnelling hoger kunnen schakelen in de strijd tegen deze ziektes in Afrika’, vult parasitoloog Tine Huyse aan.

‘Daarom hebben we samen met onderzoekers van de universiteiten van Mbarara en Kinshasa, de KU Leuven en het Instituut voor Tropische Geneeskunde een transdisciplinair project opgestart in Uganda en de DR Congo. We monitoren de zoetwaterslakken, die onder meer de ziekte schistosomiasis (bilharzia) verspreiden, en betrekken daar actief de gemeenschappen bij. Een team van burgerwetenschappers gaat op ongeziene schaal de slakkenpopulaties in kaart brengen, en zij zullen ook hun medeburgers inlichten hoe ze zich beter kunnen beschermen tegen deze ziektes. Hetzelfde netwerk van burgerwetenschappers hebben we overigens ingeschakeld om over COVID-19 en de mogelijke voorzorgsmaatregelen te communiceren, om zo fake news tegen te gaan’, aldus nog Tine Huyse.

 

Groot potentieel in diverse domeinen

‘Het inspirerende is dat burgerwetenschap toepasbaar is in talrijke domeinen. Zo hebben we burgerwetenschappers ook ingezet bij het monitoren van natuurrampen in Oeganda en Congo in het kader van het HARISSA-project, dat ook door het KMMA wordt geleid. Samen met Oegandese en Congolese partners richtten we in de Rwenzori-regio en in de provincie Kivu netwerken van burgerwaarnemers (citizen observers, CO) op om basisinformatie te verzamelen over de omvang en de intensiteit van de natuurrampen die zich in deze regio’s voordoen’, zegt Caroline Michellier, een geograaf van het museum.

Deze CO-netwerken spelen een belangrijke rol in het verzamelen van gegevens over de spreiding in ruimte en tijd van deze natuurlijke risico’s, waardoor wetenschappers deze fenomenen beter kunnen begrijpen. Bovendien kunnen besluitvormers de omvang van het probleem inschatten en beslissen over de maatregelen die moeten worden genomen om op rampen te anticiperen en de gevolgen ervan te verzachten. ‘Er is absoluut potentieel in burgerwetenschap’, besluit Michellier.

team of citizen scientists

COVID-19 education

 

 

Meer info

Mercy Gloria Ashepet, Liesbet Jacobs, Michiel Van Oudheusden, Tine Huyse, Wicked Solution for Wicked Problems: Citizen Science for Vector-Borne Disease Control in Africa, Trends in Parasitology, 30 November 2020. https://doi.org/10.1016/j.pt.2020.10.004. Beschikbaar in open access tot 23/12/2020.

ATRAP project

HARISSA project