Waarom een kunstmatig meer wemelt van de parasieten

Leverbotparasiet (© J. Brecko, KMMA)

Nieuwkomers

In het Karibameer in Zimbabwe, het grootste door de mens gecreëerde meer ter wereld, troffen onderzoekers van het KMMA en de KULeuven grote aantallen van een zoetwaterslak uit Noord-Amerika aan. Deze soort is nieuw in het meer. Bovendien stelden ze vast dat een ongewoon groot deel van de slakken geïnfecteerd is met de leverbotparasiet.

Deze parasitaire platworm infecteert naar schatting 2,4 miljoen mensen in meer dan 70 landen en veroorzaakt wereldwijd enorme economische verliezen in de vee-industrie. De larven van de parasiet ontwikkelen zich in de slakken. Daarna verlaten ze hun gastheer om zich vast te zetten op oeverplanten. Mens en dier raken besmet door die planten te eten, of door besmet water te drinken.

Watervaleffect

De onderzoekers botsten ook op een tweede invasieve soort in het meer: de Zuid-Amerikaanse waterhyacint, die van nature evenmin in Zimbabwe voorkomt. Door geglobaliseerde handel en transport komen planten en organismen in nieuwe gebieden terecht. Dat kan een nefast watervaleffect veroorzaken, zo toont dit onderzoek aan. De waterhyacinth blijkt immers een perfecte habitat en voedingsbron voor de zoetwaterslakken – op hun beurt de ideale broedkamer waarin de leverbotparasiet zich naar believen kan vermenigvuldigen.

‘Deze kettingreactie van biologische invasies gebeurt niet toevallig in kunstmatige meren’, legt parasitoloog Tine Huyse (KMMA) uit. ‘Deze zijn namelijk extra kwetsbaar omdat nieuwe ecosystemen nog redelijk ‘onbewoond’ zijn. Net zoals een nieuw appartement met nog veel lege kamers, krijgen invasieve soorten daardoor vrij spel om deze lege niches in te palmen.’

De mens, een gevaar voor de mens?

De Karibadam werd gebouwd in 1958 en voorziet grote delen van Zimbabwe en Zambia van elektriciteit. ‘Dergelijk menselijk ingrijpen in de natuur creëert nieuwe broedplaatsen voor vectoren van infectieziektes, zoals de zoetwaterslak of de malariamug, en heeft ook in andere landen zoals Egypte, Senegal en Ghana al tot nieuwe epidemieën geleid’, verduidelijkt Tine Huyse.

Dit onderzoek onderstreept het belang van het regelmatig monitoren van invasieve soorten – een rode draad in het onderzoek van biologen van het KMMA. Tegelijkertijd houdt het de mens een spiegel voor: ‘Met man en macht bestrijden we wereldwijd infectieziektes, maar ongewild werken we de verspreiding ervan in de hand’, aldus Huyse. De impact van mens op de natuur is een kernthema van de ruimte ‘landschappen en biodiversiteit’  in de nieuwe permanente tentoonstelling van het in december heropende AfricaMuseum.