Laatst gezien in 1955
Op initiatief van Leonardo DiCaprio hebben de organisatie RE:wild, de American Bird Conservancy (ABC) en BirdLife International de campagne The Search for Lost Birds gelanceerd. Die wil tien vogelsoorten terugvinden die decennialang niet meer werden gezien. Daarbij ook Louette’s Nachtzwaluw, een soort die door een vogelspecialist van het AfricaMuseum werd beschreven. Het enige specimen ervan wordt bewaard in Tervuren sinds 1955.
Een specimen uit 1955… dat 35 jaar later als nieuwe soort werd herkend
Louette’s Nachtzwaluw (Caprimulgus prigoginei) is een vogelsoort waarvan het enige gekende exemplaar in 1955 door Alexandre Prigogine werd geobserveerd op het Itombwemassief, in de provincie Zuid-Kivu in de Democratische Republiek Congo. Sindsdien werd er geen enkele waarneming van deze vogel meer bevestigd.
Het door Prigogine verzamelde specimen wordt al sinds 1955 in de collectie van Tervuren bewaard. Pas 35 jaar later werd het als een nieuwe soort voor de wetenschap beschreven.
‘Dit specimen werd onder een bekende soortnaam in de collecties ingeschreven’, verduidelijkt Michel Louette, de ornitholoog van het AfricaMuseum die het specimen in 1990 als een nieuwe soort beschreef. ‘Toen ik het bestudeerde, kwam ik tot de vaststelling dat het om een andere soort moest gaan. De vogel vertoonde eigenschappen die nog nooit eerder beschreven waren.’ Zo stuitte Michel Louette op deze nieuwe nachtzwaluwsoort, die hij Caprimulgus prigoginei doopte, naar de verzamelaar van het specimen, Alexander Prigogine. In het Nederlands wordt Louette’s Nachtzwaluw vernoemd naar zijn beschrijver.
3D-model van het enige bekende specimen van Louette's Nachtzwaluw.
Top 10 most wanted
Louette’s Nachtzwaluw is een van de tien vogelsoorten uit vijf continenten die een internationale groep onderzoekers wil terugvinden via de actie The Search for Lost Birds. Op initiatief van acteur Leonardo DiCaprio zullen de organisatie Re:wild, de American Bird Conservancy (ABC) en BirdLife International expedities ondersteunen om deze verloren soorten terug te vinden. Ze rekenen daarvoor op het wereldwijde netwerk van professionele en amateur-ornithologen.
Naast de facinerende (her)ontdekking van een aantal soorten, gaat het vooral ook om de bescherming van deze vogels én van hun natuurlijke omgevingen. Het merendeel ervan komt namelijk voor in gebieden met een bijzonder grote biodiversiteit, die vandaag onder druk staat. De (her)ontdekking van zeldzame vogels zou de conservatie van deze gebieden kunnen bevorderen.
Hoe een vogel terugvinden die al meer dan 60 jaar niet meer is gespot?
Michel Louette acht het niet onmogelijk om de nachtzwaluw terug te vinden. ‘Het is – zoals de naam aangeeft – een discrete nachtvogel. Een toevallige waarneming is dus eerder onwaarschijnlijk. Maar ik sluit niet uit dat de soort vandaag nog overleeft.’
De ornitholoog is niet aan zijn proefstuk toe als het gaat om ‘verloren’ vogels terug te vinden. ‘Tijdens veldwerk in 2010 en 2011 in Katanga in de DRC, hebben we de Lufira wever (Ploceus ruweti) teruggevonden. Deze soort had ik in 1982 als nieuwe soort voor de wetenschap beschreven, maar was toen enkel gekend van het enige exemplaar dat ervan in 1960 in diezelfde streek werd verzameld.’
Als er een expeditie op touw wordt gezet om Louette’s Nachtzwaluw terug te vinden, zal het echter wellicht zonder de gepensioneerde vogelspecialist Michel Louette zelf zijn: ‘ik laat het met plezier over aan de nieuwe generatie ornithologen’.
De collectie van het AfricaMuseum telt 150 000 vogelspecimens, gedroogd, op alcohol, opgezet of als skelet. Van een 250-tal vogelsoorten en -ondersoorten zijn typespecimens beschikbaar, de specimens op basis waarvan de soort werd beschreven.
Meer wetenschappelijk nieuws
Meer dan 15 jaar al organiseert het Koninklijk Museum voor Midden-Afrika trainingscursussen over vliegen (Diptera). Deze opleidingen werden aanvankelijk georganiseerd in Tervuren, België, met een focus op schadelijke fruitvliegensoorten (Tephritidae). De laatste 10 jaar vonden de cursussen plaats in Afrika en omvatten ze ook opleidingen over vliegenfamilies die een belangrijke rol spelen in bestuiving, zoals zweefvliegen (Syrphidae), neusvliegen (Rhiniidae) en langtongvliegen (Nemestrinidae).
Het project Colonial Sources (CoSo) wil een digitaal platform ontwikkelen als toegangspoort tot archieven en kennis over het gedeeld Belgisch, Burundees, Congolees en Rwandees koloniaal verleden. Het CoSo-portaal zal voor het eerst bestaande maar vooralsnog versnipperde collecties en informatie m.b.t. de Belgische koloniale periode samenbrengen op één plaats. Hier bovenop zal het ook educatieve dossiers aanbieden op basis van courante vragen over het Belgisch kolonialisme. Het platform richt zich zowel op onderzoekers als op een breed publiek.
Begin dit jaar verscheen bij Routledge het nieuwste boek van Maarten Couttenier: Anthropology and Race in Belgium and Congo (1839-1922). Dit werk onderzoekt de geschiedenis van de Belgische fysische antropologie in de lange 19de eeuw en toont aan hoe het idee ‘ras’ zowel vorm gaf aan verschillende vormen van Europees nationalisme als aan imperialisme tijdens vroegere en latere Belgische (pogingen tot) kolonisatie.