The Congo, I Presume?
1997, tuin Afrikamuseum Leuvensesteenweg 13 Tervuren
Herdenkingsmonument naar aanleiding van ‘100 jaar Koloniale tentoonstelling’ (1897 – 1997)
Deze beeldengroep werd geplaatst in 1998 op initiatief van heemkundige kringen uit Tervuren door de Regie der Gebouwen. De beeldengroep behoort niet tot het patrimonium van het AfricaMuseum. Het was eerst de bedoeling om de beeldengroep elders, dichter bij het centrum van Tervuren te zetten. Uiteindelijk beslisten de gemeente en de Regie der Gebouwen de beeldengroep in de Franse tuin achter het museum te plaatsen.
De kunstenaar bezorgde het AfricaMuseum pas in 2018 volgende tekst.
De titel: ‘The Congo I Presume’, parodieert de woorden van Henry Morton Stanley bij zijn ontmoeting met David Livingstone: ‘Dr Livingstone I presume?’
De beeldengroep is opgesteld in een waterpartij, het geheel refereert naar het Afrikaans dorp dat opgesteld was aan het water tijdens de tentoonstelling van 1897. Zeven Afrikaanse figuranten stierven er aan een longontsteking.
De beelden in de waterpartij evoceren dit Congolese dorp, waarbij zowel exotische dieren als ‘exotische’ mensen werden tentoongesteld in een ‘menselijke dierentuin’.
Het spel van stenen blokken refereert naar de bijnaam van Leopold II als ‘Koning Bouwer’.
De olifant en de leeuw symboliseren de prachtige en machtige Congolese natuur met haar schatrijke ondergrond.
Acht flamingo’s staan als migratievogel symbool voor de Congolese diaspora.
Midden in deze natuurevocatie: het borstbeeld van Leopold II, eigenaar van Congo Vrijstaat en voor de Congolezen: de onbetwiste ‘vader des vaderlands’.
Aan de achterkant van het borstbeeld: een pauw met gracieus gespreide veren, een niet mis te verstane verwijzing naar ’s mans ijdelheid ,megalomanie, en hoogmoed.
De olifant kijkt weg van het borstbeeld, hij distantieert zich symbolisch van de ivoorroof waarmee Leopold II zich schaamteloos heeft verrijkt.
Ook de leeuw, de zogenaamde koning der dieren, kijkt ostentatief de andere richting uit.
Drie Afrikaanse krijgers in schitterende klederdracht staan opgesteld als onderdanige soldaten, ‘tentoongesteld’ als drie persoonlijke trofeeën van de koning.
Opvallend: deze stoere krijgers hebben afgehakte voeten: een duidelijke verwijzing van het minder fraaie verhaal van de kolonisatie.
Deze beeldengroep is het enige antikoloniale beeld in ons land en kan bijgevolg beschouwd worden als een unicum.
Tom Frantzen
De kunstenaar noemt zijn beeldengroep sinds 2018 ook expliciet een satirisch monument.
Het AfricaMuseum wijst erop dat het bij de inhuldiging in 1998 van de beeldengroep duidelijk was dat het was geplaatst als eerbetoon aan Koning Leopold II voor zijn verwezenlijkingen voor Tervuren zoals de Tervurenlaan, de tramlijn, het arboretum, de warande en het museum. Er was toen nauwelijks een verwijzing naar de rol die Leopold II speelde in de onafhankelijke Congostaat en van de wandaden die er toen gepleegd zijn en die ontelbaar veel slachtoffers hebben gemaakt. De investeringen die Koning Leopold II maakte in Tervuren werden gefinancierd met de winsten die hij maakte met de handel in rubber en ivoor In Congo.