Natuurlijke risico’s voorspellen in de Kivu-regio

De burgerwaarnemers in Kivu verzamelen informatie over natuurrampen veroorzaakt door aardverschuivingen, overstromingen, windstormen, hagelbuien, bliksem en aardbevingen in Kivu, een regio waar enkele jaren geleden geen informatie over bestond.

Dit netwerk is operationeel sinds december 2019 en bestaat uit 22 burgerwaarnemers, allen afkomstig uit de civiele bescherming. Met behulp van een smartphone verzamelen ze informatie over zes verschillende soorten natuurrampen. Na vier jaar bestrijken ze een gebied van 60 000 km² (d.w.z. twee keer de grootte van België), wat neerkomt op meer dan 1000 gerapporteerde voorvallen, waarvan driekwart gegeolokaliseerd zijn.

Kivu-CO’s zijn heel betrokken personen. Zij moeten immers niet alleen kunnen omgaan met moeilijke situaties na een ramp, waarbij de bevolking hulp van buitenaf verwacht, maar ze worden ook geconfronteerd met structurele en veiligheidsbarrières die een burgerwaarnemer kunnen verhinderen om zijn missie succesvol en veilig te volbrengen.

Wat gebeurt er bij een natuurramp? Rajabu, een CO in de Kalehe-regio, legt tientallen kilometers af per motorfiets om de plek van een verwoestende aardverschuiving te bereiken. Zijn tussenkomst wordt bemoeilijkt door de belabberde staat van de wegen en zwakke communicatienetwerken. Eenmaal in het getroffen gebied documenteert hij de gebeurtenis met foto's en korte video's. Hij praat met lokale bewoners om gestructureerde informatie te verzamelen over de ramp en de gevolgen ervan. Maar daar houdt zijn werk niet op! De data worden vervolgens geüpload en online gedeeld met coördinatoren van de civiele bescherming en wetenschappers die deze fenomenen in de regio bestuderen. Wat vooral telt, is dat hij in zijn entourage wordt gezien als een veldexpert en een persoon die informatie kan geven over de natuurlijke risico’s.

Waarom is het belangrijk om burgerwetenschappers in te schakelen bij het monitoren van natuurrampen in Centraal-Afrika?

Dr. John Sekajugo heeft vier jaar lang de data bestudeerd die zijn verzameld door het Ugandese Citizen Observer netwerk. Volgens hem zijn burgerwaarnemers in staat om kleinere rampen op lokale schaal te registreren die onmogelijk te detecteren zijn met satellietbeelden. Burgerwetenschap vult teledetectie aan, waarbij informatie van een afstand wordt verzameld. Dr. Sekajungo’s onderzoek toont aan dat burgerwetenschap zich uitstekend leent voor het verzamelen van informatie over kleine maar frequente natuurlijke risico’s. 

Dr. Caroline Michellier is geograaf, gespecialiseerd in kwetsbaarheid en risicoanalyse van de bevolking die te maken krijgt met geologische risico's in Centraal-Afrika. Regelmatig ontmoet ze de burgerwaarnemers. Samen met Théo Mana, de supervisor van het team, leidt ze hen op om de kwaliteit van de gegevens die ze verzamelen te verbeteren en echte veldexperts te worden. Dr. Michellier legt uit hoe de oprichting van het netwerk van burgerwaarnemers in Kivu is gebaseerd op eerdere ervaringen:

‘Het netwerk van burgerwaarnemers in Kivu is ontwikkeld op basis van het idee dat we wisten dat er rampen plaatsvonden, maar we hadden geen idee over waar, wanneer, hoeveel en waarom. Op basis van het succes van het eerste netwerk dat in Uganda is geïmplementeerd, hebben we het netwerk van burgerwaarnemers in Kivu opgezet om de gebeurtenissen in een voorheen ongedocumenteerde regio te doorgronden.’

Naast de wetenschappelijke voordelen van het project zijn ook de sociale en beleidsimplicaties van belang. De burgerwaarnemers van Kivu zijn belangrijke woordvoerders als het gaat om risicobeperking bij rampen. In de loop der jaren is de impact van de burgerwaarnemers sterker geworden. Hun bijdragen drukten meer en meer hun stempel op de dynamiek en het welzijn van de gemeenschap, terwijl hun verantwoordelijkheden stegen binnen de civiele bescherming, die zowel hun thuisbasis is als de instelling die zorgt voor de daling in natuurlijk risico’s.

Burgerwaarnemer Rajubu Mushema Ash-Faq, werkzaam in de Kalehe-regio (Zuid-Kivu), geconfronteerd met transportproblemen in het getroffen gebied © Kivu CO / OC du Kivu

Burgerwaarnemer Prince Chiririmbo Byenda, werkzaam in de Kalehe-regio (Zuid-Kivu), verzamelt gegevens over een andere recente aardverschuiving © Kivu CO / OC du Kivu

Aardverschuiving in de Kalehe-regio © Kivu CO / OC du Kivu

Aardverschuiving in de Kalehe-regio © Kivu CO / OC du Kivu

Aardverschuiving in de Kalehe-regio © Kivu CO / OC du Kivu

Aardverschuiving in de Kalehe-regio © Kivu CO / OC du Kivu