Trains & Tracks in Africa

De bouw van spoorweglijnen door het hele Afrikaanse continent bestuderen is cruciaal om de logica te begrijpen achter de kolonisatie van het land, de uitbuiting van de mensen, de winning van natuurlijke rijkdommen en het vervoer van goederen uit en naar de metropolen. De ontwikkeling van het moderne vervoer bij uitstek op het einde van de 19de eeuw in Afrika had een blijvende impact op het landschap, maar ook op de stadsplanning, en speelt vandaag nog altijd een rol in de mobiliteit van mensen, goederen en ideeën

AfricaMuseum Dag met casestudies en workshops - Bekijk het volledige programma

Gedurende een dag met lezingen zullen onderzoekers en kunstenaars door hun bijdragen een alternatieve kijk bieden op het spoorvervoer in Afrika, door de diverse verhalen die eraan zijn verbonden met elkaar te vergelijken vanuit een postkoloniaal en transnationaal perspectief. Al die narratieven moeten worden onderzocht om de schaal en complexiteit van zo een onderneming en haar menselijke, geografische, stedenbouwkundige, politieke en sociale gevolgen te kunnen begrijpen. De bijdragen zullen niet enkel op het verleden focussen, maar ook de balans opmaken van het heden en de toekomst van die spoorlijnen — sommige nog in gebruik, andere verwaarloosd, nog andere worden momenteel gerenoveerd — en van de spoorweginfrastructuur.

In de weken die aan de conferentie voorafgaan zal kunstenaar Alexandre Kyungu Mwilambwe in residentie zijn in Wiels (Brussel) en kunstenaar Arnaud Makalou in het AfricaMuseum (Tervuren). Tijdens de conferentie zullen deze kunstenaars hun standpunten delen en de invloed van de spoorwegen in hun werk toelichten. Curator Anne Wetsi Mpoma ontwikkelt en volgt de artistieke interventies op. Door in dialoog te gaan over hun onderzoek zullen kunstenaars en onderzoekers nieuwe benaderingen stimuleren voor dit belangrijke aspect van de geschiedenis. Een work-in-progress tentoonstelling — het werk van professor Johan Lagae, doctoraatsstudent Robby Fivez en hun studenten van de Vakgroep Architectuur en Stedenbouw van de UGent — zal een nieuwe cartografische lezing van verschillende soorten mobiliteit laten zien, op basis van vijf spoorweglijnen door het Afrikaanse continent heen.

Johan Lagae is Hoogleraar architectuurgeschiedenis aan de Universiteit Gent, waar hij in 2002 een doctoraat behaalde. Zijn onderzoek focust vooral op koloniale en postkoloniale architectuur en stedelijkheid in Centraal-Afrika, en daarnaast publiceerde hij ook over koloniaal bouwpatrimonium en koloniale fotografie. In 2007 was hij chercheur invité aan het Institut National de l’Histoire de l’Art te Parijs, en recent nog fellow van het Institut des Études Avancées in dezelfde stad. Hij is samensteller van twee boeken over stad en architectuur in Kinshasa, en was als curator betrokken bij talloze Congo en Afrika gerelateerde tentoonstellingen, van Het geheugen van Congo. De koloniale tijd (2005), en Congo belge (en images) (i.s.m. Magnum fotograaf Carl De Keyzer, 2010), tot, meer recent, A chacun sa maison. Housing in the Belgian Congo 1945-1960 (Brussels, 2018).

Robby Fivez studeerde in 2015 af als ingenieur-architect. Sinds de herfst van 2015 werkt hij als doctoraatsonderzoeker aan de Universiteit Gent, eerst in het kader van het door het FWO gefinancierde project Tout le Congo est un Chantier en nu als onderzoeks- en onderwijsassistent. In zijn huidige onderzoek confronteert hij de domeinen bouwgeschiedenis en koloniale geschiedenis, en probeert hij inzicht te krijgen in de materiële processen achter de productie van de gebouwde koloniale omgeving. Momenteel schrijft hij zijn doctoraatsthesis met als werktitel ‘A Concrete State. Building Ambitions in the (Belgian) Congo, 1908-1964’. Als zijtak van zijn onderzoek begon hij de transformatie van het landschap langs de spoorweglijn Matadi-Kinshasa te onderzoeken. Robby nam deel aan internationale congressen en workshops en publiceerde researchpapers en artikelen, onder andere in de Architecture Beyond Europe Journal en de Journal of Landscape Architecture.

Anne Wetsi Mpoma is kunsthistoricus, curator, auteur en eigenaar van een galerie. Ze stelt oplossingen voor om de kunsten en de verbeelding te deconstrueren en opnieuw uit te vinden voor een inclusievere samenleving. Ze is de directeur en oprichter van de Wetsi Art Gallery (2019, vzw Nouveau Système Artistique), een interdependente ruimte die bruggen bouwt met diverse, vooral institutionele doelgroepen, door het werk te laten zien van kunstenaars die gemarginaliseerd zijn door hun ‘ras’, gender, seksuele voorkeur, etnische afkomst en/of ‘beperking’. In haar essay ‘Resisting in the arts and culture in a postcolonial context’ (in Being Imposed Upon, 2020) analyseert ze de machtsrelaties tussen Belgische vrouwelijke kunstenaars van Afrikaanse origine die in de marge werken en de dominante-machthebbers op de hedendaagse kunstscene. Het tentoonstellingsproject Through her (True her) behandelt hetzelfde thema en brengt werken van die gemarginaliseerde kunstenaars in dialoog met werken die zijn opgenomen in het Gentse Stedelijk Museum voor Actuele Kunst (S.M.A.K.), op basis van de research van Pascale Obolo, co-curator van het project. Momenteel werkt ze als expert mee aan het opstellen van een eerste rapport dat een leidraad moet zijn voor de leden van de Kamer van Volksvertegenwoordigers die deel uitmaken van de commissie die het koloniale verleden van België en de huidige gevolgen daarvan onderzoekt.

Een productie van: UGent, AfricaMuseum and EUROPALIA Arts Festival with the support of Wiels and Bistro Tembo.