Lezing

Prins Louis Rwagasore, geboren in 1932 als oudste zoon van mwami (koning) Mwambutsa IV Bangiricenge, werd op 13 oktober 1961 vermoord, nadat hij tot premier van Burundi was gekozen. In die tijd stond Burundi, een land in Centraal-Afrika, onder Belgisch bestuur.

Programma

14u30-15u

Ontvangst met Burundese trommels 

15u-17u

Conferentie met de volgende sprekers:

-    Melchior Mukuri: historicus en emeritus hoogleraar aan de Universiteit van Burundi (deelname via video)
-    Aline Ndenzako: kleindochter van mwami Mwambutsa IV Bangiricenge, nicht van prins Louis Rwagasore en initiatiefneemster van de vereniging « Mémoires communes, avenir commun »
-    Jean Bosco Rwigemera: nazaat van mwami Mutaga III Senyamwiza, voormalig diplomaat in Tanzania en België, voormalig eerste secretaris van de Revolutionaire Jeugd Rwagasore en voormalig lid van het Centraal Comité van de partij UPRONA
-    Gaëtan Sebudandi: persoonlijke vriend van prins Louis Rwagasore, journalist en auteur.

De moderator is Innocent Harerimana, docent, schrijver en dichter en vertegenwoordiger van de koninklijke familie van Burundi-Kukirimba België.

17u-18u

Receptie

Tijdens de zomer stelde het AfricaMuseum “Écouter la ville”, een geluidsinstallatie van Malafi'Arts production, voor. Deze installatie nodigt je uit om te luisteren naar geluiden die zowel uniek als universeel zijn, en biedt een moment van reflectie. Het werk is opgebouwd rond vier thema's: de circulaire economie, stadstalen, verkeer en natuurgeluiden, en herinnert ons eraan dat elke stad een eigen geluid heeft.

Programma

14u00-16u00     Rondleidingen door Niamba Malafi en Jenny Elsie Arakaza
16u30-17u30     Voorstelling van het artistiek project van Niamba Malafi en gesprek met auteur Émilie Flore Faignond
17u30-19u00     Receptie, slam poetry en livemuziek met Microméga, Miryad’Or, Shak Shakito, Petit Wendo, Huguette Izobimpa en Malafi

Deze namiddag vol ontmoeting, taal en muziek zet de culturele diversiteit van de Kivu in de kijker. In die regio in het oosten van Congo woeden al jaren conflicten.

Via gesprekken, geuren, geluiden en beelden brengt Siku Ya Kivu de veelzijdigheid van de Kivu tot leven. Je bent welkom om over taal te leren en muziek te beleven als levend erfgoed en bron van verbinding.
 

Programma

13u-14u | Verwelkoming Kafé Kivu
Een warme en zintuiglijke kennismaking met Kivu via koffie, machanza (kaas), textiel, muziek en kunstwerken

14u-15u |Conferentie: ‘De toekomst van talen in Kivu’
Een gesprek over taal als cultureel kompas. Wat betekent taalverlies voor de gemeenschappen? En welke rol kunnen kunst, onderwijs, media en opvoeding spelen in het behoud van dit immaterieel erfgoed? De focus van het gesprek ligt op lokale talen – zoals KiNande, Shi en KiHunde – die ondanks hun kracht steeds meer onder druk staan.

16u-17u | Vredesconcert met AiméDoh
De Belgisch-Congolese zanger AiméDoh brengt een muzikale ode aan zijn roots, met liederen in het Swahili vol waarheid, verzoening en hoop.

Partners
Siku Ya Kivu is een samenwerking tussen Komala vzw, MAQOM Legacy en het AfricaMuseum. Komala is een platform voor culturele versterking binnen de Congolese diaspora in België en daarbuiten.

Sinds maart vonden twee edities plaats, in het Congolees Cultureel Centrum (Brussel) en het MAS (Antwerpen), waarbij deze koninkrijken werden verkend. Met historicus Momi Mbuze boden ze ruimte voor reflectie over de politieke systemen, wereldbeelden en culturele uitingen van de koninkrijken van de huidige Democratisch Republiek Congo. 

Voor deze laatste editie verandert het format: een thematische rondleiding binnen het AfricaMuseum, gevolgd door een panelgesprek over de intergenerationele overdracht van kennis. Deze locatie is niet toevallig gekozen: lang geassocieerd met een koloniale visie op Afrika, wordt het museum een plek van herwaardering en overdracht. 

Met de Kongo Tour willen we niet enkel naar het verleden kijken, maar ook een vaak gemarginganiseerd collectief geheugen levend houden. Daarnaast stellen we ons de vraag: Hoe kunnen we ervoor zorgen dat jongere generaties zich verdiepen in hun geschiedenis en deze overdragen in de toekomst? 

“Onze geschiedenis begint niet met de kolonisatie. Ze begint bij ons.” 
— De Congolese Kring 

De Congolese Kring, een collectief uit de diaspora en actief in Vlaanderen, zet zich in voor de overdracht van Afrikaanse verhalen, gedragen door degenen die er erfgenamen van zijn. 

Enkel in het Frans. 

Op 7 december a.s. organiseert KBR ter gelegenheid van de afsluiting van het tweede onderzoeksjaar van het project Congolines opnieuw een publieke ontmoeting met de onderzoek(st)ers van dit project dat wordt gecoördineerd door het AfricaMuseum, in samenwerking met KBR, de UNIKIN (universiteit van Kinshasa, DR Congo) en de Gentse universiteit.

De onderzoek(st)ers van dit project hebben als voornaamste doel het fenomeen van tekenen op papier in de DR Congo tijdens de koloniale tijd (eerste helft van de 20ste eeuw) opnieuw in zijn context te plaatsen.

Bestaat Albert Lubaki?

Na de eerste ontmoeting van vorig jaar, die betrekking had op de algemene toestand van het onderzoek, zal deze tweede ontmoeting in het teken staan van het onderzoek naar de kunstenaar Albert Lubaki en naar het feit of hij werkelijk heeft bestaan.

Om inzicht te krijgen in het verleden verdeelt het team van het project Congolines zijn tijd tussen veldwerk, zoekwerk in de archieven en technische analyses van tekeningen. Net als echte privédetectives ontrafelen ze complexe verhalen en stellen ze meer vragen dan ze antwoorden vinden.

Programma

14.00 uur: Inleiding: Bambi Ceuppens, Vicky Van Bockhaven en Joris Van Grieken

14.20 uur: Diana Salakheddin, “Retracer la biographie d’Albert Lubaki. Problèmes et aspects méthodologiques”

14.40 uur: Ophélie Laloy, “Georges Thiry, une source primaire littéraire?”

15.00 uur: Yvette Nyalusala Ikando, “Peinture murale comme moyen de communication culturel dans le Nord- Est de la RDC”

15.20 uur: Conclusie: Bambi Ceuppens, Vicky Van Bockhaven en Joris Van Grieken

15.30 – 16.00 uur: Vragen van het publiek

16.00 – 16.30 uur: koffie

Dit weekend, dat plaatsvindt in het AfricaMuseum, is gespreid over twee dagen:

Zaterdag 14 december: conferentie

Met de steun van TVC Médical 

De rumba is verankerd in de Congolese identiteit en ademt echte levensvreugde. Het is een levenswijze en ingesteldheid van de geest. Tijdens de conferentie geeft Klay Mahungu een uiteenzetting over de geschiedenis en de evolutie van de rumba van de jaren 1940 tot nu. Hoe kan rumba de mentaliteit veranderen? Hoe kunnen jongeren zich deze muziek eigen maken?

Vanop de eerste rij zal je kunnen luisteren naar de man die bekendstaat als de ‘Gitaarmagiër’: artiest, componist en arrangeur Pépé Felly Manuaku. Hij zal vertellen over zijn bijdrage aan de Congolese rumba maar ook over zijn eigen stijl. Verder zal hij enkele gitaardemonstraties geven.
 

Zondag 15 december: concert

Super Rumba is een Congolese rumba-band uit Brussel. Hun repertoire bestaat uit de klassiekers die de Congolese rumba beroemd hebben gemaakt. De sfeer die ze oproepen bij elk optreden laat niemand onberoerd en zuigt het publiek naar de dansvloer. Het concert wordt gedragen door ervaren muzikanten, van wie sommigen hebben samengewerkt met prestigieuze Congolese muzikanten en groepen zoals Franco, Tabu Ley, Papa Wemba, Zaïko, Wenge Musica en Fally Ipupa.

Wie is Klay Mahungu?

Als er vandaag zo vaak over de Congolese rumba gesproken wordt in België, dan zit Klay Mahungu hier voor iets tussen. Al bijna veertig jaar organiseert hij concerten en conferenties en neemt hij deel aan televisie- en radioprogramma's over het thema rumba. Hij is ook aanwezig op sociale netwerken. Je kan niet om Klay Mahungu heen als het gaat om de promotie en productie van de Congolese rumba in België. Hij heeft een sterke reputatie, niet alleen in de Congolese diaspora, maar ook in de Democratische Republiek Congo, zijn land van herkomst.

Zijn samenwerking met verschillende instellingen en culturele hotspots, zoals het AfricaMuseum, Bozar of het Theater Molière heeft de voorbije jaren tot bijna twintig rumba-concerten geleid. Enkele van de meest spraakmakende zijn Rumba Lumumba, de 50e verjaardag van de mythische Congolese rumba-band Zaïko Langa Langa, de concerten als eerbetoon aan de grote Papa Wemba.

De Congolese rumba overbrengen naar een breder publiek is de rode draad achter alle evenementen die Klay Mahungu organiseert. Hij gaat tegelijkertijd pedagogisch en ludiek te werk: het publiek moet zich zeker amuseren, maar tegelijkertijd wil hij dat het ook meer te weten komt over rumba en de plaats ervan in de Congolese cultuur.

Op 30 augustus 2024 keurde het schepencollege van de stad Antwerpen de oprichting van een cenotaaf op de begraafplaats Schoonselhof goed. In het persbericht klinken de woorden van burgemeester Bart De Wever: ‘Om ons heden te begrijpen, moeten we het verleden recht in de ogen kijken. Daarom is deze cenotaaf voor de Congolese overledenen in 1894 bijzonder nodig. Want zij maken onlosmakelijk deel uit van onze geschiedenis, en van onze stadsgemeenschap. De herinnering aan hun beklijvende verhaal wilden we levend houden op een waardige, serene en zichtbare plaats. In samenspraak met de Congolees-Antwerpse gemeenschap hebben we in het Schoonselhof nu een gepaste gedenkplaats gevonden. Deze cenotaaf zal alle Antwerpenaren aanspreken.’

De beslissing van het Antwerps stadsbestuur is het gevolg van verschillende initiatieven sinds de tentoonstelling 100 x Congo. Een eeuw Congolese kunst in Antwerpen in het MAS. Door de expo raakten de koloniale gebeurtenissen van 1894, toen Congo nog een privébezit was van koning Leopold II, bekend bij een breder publiek in Antwerpen en daarbuiten. De toenmalige MAS-stagiaire Bitshilualua Kabeya en de Afrikaanse studentenvereniging AYO organiseerden een ceremonie, er verscheen een brief van Judith Elseviers en Nadia Nsayi in De Morgen, Hand in Hand tegen Racisme lanceerde een petitie en voerde actie aan het museumplein … 

Sprekers

Wat gebeurde in 1894? Waar worden de Congolezen best herdacht vandaag? En hoe inspireert de koloniale geschiedenis hedendaagse artiesten? Tine Geunis is diensthoofd Publiek & Partners bij het museum. Ze modereert het gesprek tussen:

Els De Palmenaer, kunsthistorica met een specialisatie in de ‘Etnische kunsten’ (Universiteit Gent) en conservator van de Afrika-collectie in het MAS. In 2020 cureerde ze met Nadia Nsayi (curator Beeldvorming) de MAS-tentoonstelling. In deze tijdelijke expo werd de Antwerpse Wereldtentoonstelling uitvoerig belicht en zijn de zeven jonge Congolezen voor het eerst in herinnering gebracht. Sinds 2022 ondersteunt ze het herkomstonderzoeksproject van de Congolese MAS-collectie dat wordt uitgevoerd vanuit een Belgisch-Congolees perspectief.

Lieven Miguel Kandolo, activist, opiniemaker en schrijver. Sinds 2021 geeft hij als freelancer lezingen en schrijft hij over thema's zoals antiracisme, dekolonisatie en gemeenschapsvorming. Hij is voorzitter van Hand in Hand tegen Racisme, waarvan hij drie jaar co-voorzitter was met Jihad Van Puymbroeck. Samen met Moussa Don Pandzou schreef hij het boek Yaya na Leki (‘Grote broer en kleine broer’). Onlangs stelde hij zich voor als onafhankelijke kandidaat voor de gemeenteraadsverkiezingen in Vilvoorde.

David Katshiunga is op zesjarige leeftijd vanuit Congo naar België gemigreerd. Hij groeide op in Mechelen en woont nu in Antwerpen. Tijdens zijn studies grafisch ontwerp begon hij te schilderen: zwart-wit portretten in hout. Zijn spraakmakende tentoonstelling Authenticité vond plaats in Antwerpen (2021), Brussel (2022) en Den Haag (2023). Voor de kunstwerken haalde hij inspiratie in het boek Dochter van de dekolonisatie (2020) van Nadia Nsayi. Een van de schilderijen draagt de titel De 7 doden van Antwerpen. Tijdens het Afrika Filmfestival won Katshiunga de Artist Award 2015.