De koolstofputten in tropische bossen verzwakken snel

Het vermogen van de tropische bossen om koolstof uit de atmosfeer te verwijderen, neemt af. Dit is het resultaat van een studie die in Nature gepubliceerd werd en die 300.000 bomen gedurende 30 jaar opvolgde. Een wereldwijde samenwerking van wetenschappers, geleid door het Koninklijk Museum voor Midden-Afrika en de Universiteit van Leeds, onthult dat een gevreesde omschakeling van de ongestoorde tropische bossen ter wereld van een koolstofput naar een koolstofbron, reeds is begonnen.

""

© Peter Vander Sleen

Intacte tropische bossen staan bekend als een cruciale wereldwijde koolstofput, die de klimaatverandering vertraagt door koolstof uit de atmosfeer te verwijderen en in bomen op te slaan, een proces dat bekend staat als koolstofsequestratie. Klimaatmodellen voorspellen meestal dat deze koolstofput in tropisch bos tientallen jaren zal blijven bestaan.

Uit de nieuwe analyse van drie decennia boomgroei en boomsterfte in 565 ongestoorde tropische bossen in Afrika en de Amazone is echter gebleken dat de totale opname van koolstof in de intacte tropische bossen van de aarde een piek bereikte in de jaren negentig.

Tegen 2010 was het vermogen van een tropisch bos om koolstof op te nemen gemiddeld met een derde afgenomen. De omschakeling wordt grotendeels aangedreven door koolstofverliezen door stervende bomen.

De studie van bijna 100 wetenschappelijke instellingen levert het eerste grootschalige bewijs dat de koolstofopname door de tropische bossen in de wereld al aan een zorgwekkende neerwaartse trend is begonnen.

Hoofdauteur van de studie Dr. Wannes Hubau van het Koninklijk Museum voor Midden-Afrika, zei: ‘We laten zien dat de piek van koolstofopname in intacte tropische bossen plaatsvond in de jaren negentig.’

‘Door gegevens uit Afrika en het Amazonegebied te combineren, begonnen we te begrijpen waarom deze bossen veranderen. We zien nu in dat de centrale factoren koolstofdioxidegehalte, temperatuur, droogte en bosdynamiek zijn.’

‘Extra koolstofdioxide stimuleert de groei van bomen, maar elk jaar wordt dit effect in toenemende mate tegengegaan door de negatieve effecten van hogere temperaturen en droogte die de groei vertragen en bomen kunnen doden.’

‘Onze modellering van deze factoren toont een langdurige achteruitgang van de Afrikaanse koolstofput in de toekomst en dat de koolstofput in de Amazone snel zal blijven verzwakken. We voorspellen dat deze laatste rond 2035 een koolstofbron zal worden.’

‘Er is geen tijd te verliezen bij het aanpakken van de klimaatverandering.’

In de jaren 1990 verwijderden intacte tropische bossen ongeveer 46 miljard ton koolstofdioxide uit de atmosfeer, tegenover een geschatte 25 miljard ton in de jaren 2010.

De verloren koolstofopslagcapaciteit in de jaren 2010 ten opzichte van de jaren 1990 is 21 miljard ton koolstofdioxide, wat overeenkomt met een decennium van fossiele brandstoffen uitgestoten door het Verenigd Koninkrijk, Duitsland, Frankrijk en Canada samen.

In totaal verwijderden intacte tropische bossen 17% van de door de mens gemaakte koolstofdioxide-uitstoot in de jaren 1990. Deze capaciteit is gekrompen tot slechts 6% in de jaren 2010.

Deze daling kwam doordat deze bossen tot 33% minder in staat waren om koolstof te absorberen, en doordat het verspreidingsgebied van intact tropisch bos door ontbossing daalde met 19%, terwijl de wereldwijde uitstoot van koolstofdioxide met 46% steeg.

Professor Simon Lewis van de School of Geography aan de Universiteit van Leeds, zei: ‘Intacte tropische bossen blijven een vitale koolstofput maar dit onderzoek laat zien dat het slechts een kwestie van tijd is tot ze niet langer in staat zijn om koolstof vast te leggen, tenzij het beleid zich engageert om het klimaat op aarde te stabiliseren.’

‘Een grote zorg voor de toekomst van de mensheid is het tijdstip waarop het feedback mechanisme van de koolstofcyclus echt van start zal gaan, waarbij de natuur zal overschakelen van een vertraging van de klimaatverandering naar een versnelling ervan.’

‘Na jarenlang wetenschappelijk onderzoek diep in de regenwouden van Congo en de Amazone hebben we geconstateerd dat een van de meest verontrustende gevolgen van klimaatverandering al is begonnen. Dit is tientallen jaren eerder dan zelfs de meest pessimistische klimaatmodellen voorspellen.’

‘Er is geen tijd te verliezen bij het aanpakken van de klimaatverandering.’

Meten van een boom in het Parc national de la Salonga, DR Congo. Credit: Simon Lewis, University of Leeds

Om veranderingen in koolstofopslag te berekenen, hebben de wetenschappers de diameter en de hoogte gemeten van elke individuele boom in 565 proefvlakken in intact tropisch regenwoud, waarbij ze om de paar jaar terugkwamen om ze opnieuw te meten. Door de balans te berekenen tussen koolstof die bijkwam in de groeiende bomen die overleefden en de koolstof die verloren ging door bomen die stierven, volgden de onderzoekers de veranderingen in de koolstofopslag in de loop van de tijd.

De auteurs van de studie ontwierpen een statistisch model op basis van de trends in koolstofdioxide-emissies, temperatuur en regenval. Dit model werd toegepast om de veranderingen in de toekomstige koolstofopslag in tropische bossen tot 2040 te voorspellen.

Door gegevens van twee grote onderzoeksnetwerken van permanente proefvlakken in Afrikaanse (AfriTRON) en Zuid-Amerikaanse (RAINFOR) tropische bossen te combineren, tonen de auteurs aan dat de koolstofput in de Amazone eerst begon te verzwakken, ongeveer sinds 1995, gevolgd door een afname van de Afrikaanse koolstofput ongeveer 15 jaar later.

Het verschil tussen beide continenten kan verklaard worden doordat Amazonewouden van nature dynamischer zijn dan die in Afrika, en doordat Amazonewouden sterkere klimaatverandering te verduren krijgen. Amazonewouden worden blootgesteld aan hogere temperaturen, snellere temperatuurstijgingen en regelmatiger en ernstiger droogte, dan Afrikaanse bossen.

Dr. Hubau, professor Lewis en hun collega's hebben jarenlang gereisd naar tal van afgelegen tropische regenwouden, waaronder een week in een kano om Nationaal Park Salonga in het Centrum van de Democratische Republiek Congo te bereiken.

Dr. Hubau zei: ‘Het vermogen van bossen om de klimaatverandering te vertragen, is een cruciaal element om te begrijpen hoe de Planeet functioneert - met name hoeveel koolstof door de aarde wordt opgenomen en hoeveel er in de atmosfeer vrijkomt.’

‘Voortdurende observatie ter plaatse van intacte tropische bossen is vereist om de effecten van versnelde veranderingen in het milieu te volgen. We hebben dit meer dan ooit nodig, omdat de laatste grote tropische bossen van onze planeet worden bedreigd als nooit tevoren.’

De auteurs benadrukken ook dat tropische bossen nog steeds enorme reservoirs van koolstof zijn, die alleen al in hun bomen 250 miljard ton koolstof opslaan. Deze opslag is gelijk aan 90 jaar wereldwijde uitstoot van fossiele brandstoffen op het niveau van vandaag.

‘Door de koolstofdioxide-uitstoot nog sneller naar nul te brengen, zou het mogelijk zijn te voorkomen dat tropische bossen een koolstofbron worden. Maar deze mogelijkheid zal snel teloor gaan.’

Coauteur Emmanuel Kasongo Yakusu van de Universiteit van Kisangani (DR Congo) is doctoraatsstudent aan het Koninklijk Museum voor Midden-Afrika en de Universiteit Gent. Hij legt uit: ‘De snelheid en de omvang van veranderingen in deze bossen suggereert dat de klimaateffecten in de tropen ernstiger kunnen zijn dan voorspeld.’

‘Afrikaanse landen en de internationale gemeenschap zullen serieus moeten investeren in de voorbereiding op de voortdurende gevolgen van klimaatverandering in tropische regio's.’

Aangezien tropische bossen waarschijnlijk minder koolstof vastleggen dan voorspeld, moeten koolstofbudgetten en emissiedoelen opnieuw worden beoordeeld om hiermee rekening te houden.

Professor Lewis zei: ‘De onmiddellijke bedreigingen voor tropische bossen zijn ontbossing, houtkap en branden. Deze vereisen dringende actie.’

‘Bovendien is het stabiliseren van het klimaat op aarde noodzakelijk om de koolstofbalans van intacte tropische bossen te stabiliseren. Door de koolstofdioxide-uitstoot zelfs nog sneller naar nul te brengen dan momenteel wordt verwacht, zou het mogelijk zijn te voorkomen dat intacte tropische bossen een grote koolstofbron voor de atmosfeer worden. Maar deze mogelijkheid zal snel teloor gaan.’
 

 

Parc national d'Ivindo National Park, Gabon. Credit: Kath Jeffery

 

Bekijk de MuseumTalk van eerste auteur, Dr Wannes Hubau: