Langzaam bewegende aardverschuivingen, een groeiende bedreiging waarvoor de berggemeenschappen de ogen sluiten

De grote langzaam bewegende aardverschuiving van Funu in Bukavu in 2018. De zeer steile helling die het bovenste deel van de landverschuiving afbakent is 100 meter hoog. Alle nederzettingen vóór deze kam bevinden zich in de aardverschuiving.
© A. Dille, AfricaMuseum

Mensen denken bij het woord 'aardverschuiving' vaak aan het plotseling instorten van aarde of rots van een berg. Maar langzaam bewegende aardverschuivingen – die zich slechts één millimeter tot enkele meters per jaar kunnen verplaatsen –vormen ook een groeiende bedreiging voor mensen die gedwongen worden door verstedelijking en overstromingsgevaar op steilere hellingen te gaan wonen.

Deze bevindingen door een team van onderzoekers uit verschillende instellingen, waaronder het AfricaMuseum, zijn onlangs opgenomen in een nieuwe studie over hoe de druk van menselijke bewoning de blootstelling aan langzame aardverschuivingen bepaalt.

In alle regio's van het onderzoek werd de groei van stadscentra in verband gebracht met een toename van de blootstelling aan het natuurfenomeen. Als de ecologische voetafdruk van een stad groter wordt, vindt nieuwe groei soms noodgedwongen plaats in onveilige gebieden, op  hellingen van heuvels met langzaam bewegende aardverschuivingen. Deze blootstelling treft vooral de armen, die vaak geen andere optie hebben dan op deze onstabiele hellingen te gaan wonen, aldus de auteurs.

Hellingen met ‘trage’ aardverschuivingen lijken dan misschien wel veilig om je er te vestigen en de verschuiving zelf onopvallend of zelfs onopgemerkt maar terwijl deze voortbeweegt, kunnen huizen en andere infrastructuur beschadigd raken. Plotselinge versnelling kan dergelijke schade verergeren en, in zeldzame gevallen, tot dodelijke slachtoffers leiden. Olivier Dewitte, onderzoeker in het AfricaMuseum met betrekking tot natuurlijke risico’s en co-auteur van de studie, legde uit dat in Bukavu bijvoorbeeld, een stad in de Democratische Republiek Congo, de wijk Funu, waar 80 000 mensen wonen – vaak in slechte omstandigheden –blootgesteld is aan zo'n langzaam bewegende helling.

Met bijna 1,3 miljard mensen die in bergachtige gebieden wonen, is de potentiële wereldwijde blootstelling aan langzaam voortbewegende aardverschuivingen hoog. ‘Onze bergbevolking wordt geconfronteerd met een toenemend risico op aardverschuivingen en overstromingen, dat nog driestere vormen aanneemt door de klimaatverandering’ aldus Joaquin Vicente Ferrer, onderzoeker van natuurlijke risico’s aan de Universiteit van Potsdam en hoofdauteur van de studie. ‘Het is van cruciaal belang om beter te begrijpen hoe het toenemende overstromingsgevaar en de verstedelijking gemeenschappen naar onstabiele hellingen kunnen drijven om grip te krijgen op de blootstelling en het risico op rampen in te dijken.’

Deze studie werd gepubliceerd in Earth’s Future, een open access, peer-reviewed tijdschrift van AGU. Bekijk en download hier een pdf van het onderzoek.

Ferrer, J.V., Samprogna Mohor, G., Dewitte, O., Pánek, T., Reyes‐Carmona, C., Handwerger, A.L., et al. (2024). Human settlement pressure drives slow‐moving landslide exposure. Earth's Future 12(9): e2024EF004830