Tropische Afrikaanse bergwouden slaan meer koolstof op dan gedacht - maar verdwijnen snel

Het bergwoud in Nyungwe (Rwanda) is de thuishaven van vele soorten (waaronder de l'Hoëstmeerkat) die alleen voorkomen in de Oost-Afrikaanse Riftzone. © Wannes Hubau, Koninklijk Museum voor Midden-Afrika

Uit een internationale studie die in Nature verscheen, blijkt dat intacte tropische bergwouden in Afrika ongeveer 150 ton koolstof per hectare bevatten. Dit betekent dat het in stand houden van één hectare bos compenseert voor de CO₂-uitstoot door de elektriciteitsvoorziening van 100 huizen gedurende één jaar.

Uit de studie blijkt dat Afrikaanse bergwouden meer koolstof per oppervlakte-eenheid opslaan dan het regenwoud in het Amazonegebied en qua structuur vergelijkbaar zijn met laaglandbossen in Afrika. Bestaande richtlijnen voor Afrikaanse bergwouden - die uitgaan van 89 ton koolstof per hectare - onderschatten dus schromelijk hun aandeel in de mondiale klimaatregeling.

Het internationale team, waaronder ook twee wetenschappers van het Koninklijk Museum voor Midden-Afrika, heeft ook onderzocht hoeveel tropisch bergwoud de afgelopen 20 jaar verloren is gegaan op het Afrikaanse continent: 0,8 miljoen hectare bos is verdwenen, voornamelijk in de Democratische Republiek Congo, Oeganda en Ethiopië, goed voor de uitstoot van meer dan 450 miljoen ton CO₂ in de atmosfeer. Aan het huidige ontbossingstempo zou tegen 2030 nog eens 0,5 miljoen hectare van deze bossen verloren gaan.

Onverwacht grote koolstofopslag

Hoofdauteur Dr. Aida Cuni-Sanchez, van het departement milieu en geografie van de Universiteit van York en van de Noorse Universiteit voor Life Sciences: "De resultaten zijn verrassend omdat men zou verwachten dat het klimaat in de bergen zou leiden tot koolstofarmere bossen. De lagere temperaturen en de lange periodes dat ze door wolken worden bedekt, zouden de groei van bomen eerder vertragen. En de sterke winden en steile, onstabiele hellingen kunnen verhinderen dat de bomen zeer groot worden, doordat ze omvallen en afsterven.

Maar in tegenstelling tot andere continenten vonden we in Afrika in laagland- en bergwouden dezelfde koolstofhoeveelheid per oppervlakte-eenheid. Anders dan we aannamen, blijven grote bomen (m.n. met een diameter van meer dan 70 cm) ook overvloedig aanwezig in bergbossen. Het zijn deze grote bomen die veel koolstof op slaan".

De wetenschappers hebben 72.000 bomen gemeten in 44 berggebieden in 12 Afrikaanse landen, van Guinee tot Ethiopië en zuidwaarts tot Mozambique. In elk berggebied registreerden ze in afgebakende onderzoekspercelen de diameter, hoogte en soort van elke boom. Volgens de onderzoekers is een betere kennis van hoeveel koolstof bergwouden opslaan vooral belangrijk voor de tien Afrikaanse landen die enkel in berggebieden tropische bossen hebben.

"Hoewel we weten wat Afrikaanse bossen bijzonder maakt, weten we nog niet hoe het komt dat ze anders zijn. Mogelijk speelt de aanwezigheid van grote herbivoren zoals olifanten een belangrijke rol in de ecologie van Afrikaanse bergwouden. Deze grote dieren verspreiden zaden en voedingsstoffen, en eten kleine bomen op waardoor ruimte ontstaat voor andere om groter te worden, maar dit moet verder worden onderzocht", voegt Cuni-Sanchez toe.

Ontbossing terugdringen: een topprioriteit

Co-auteur Wannes Hubau (Koninklijk Museum voor Midden-Afrika en professor aan Universiteit Gent): “We wisten al uit vorig onderzoek hoe belangrijk de Afrikaanse laaglandwouden zijn voor de globale koolstofcyclus, maar nu wordt duidelijk dat ook de rol van de Afrikaanse tropische bergwouden geenszins onderschat mag worden. Bovendien zijn dit ecosystemen met een bijzonder hoge en unieke biodiversiteit, die vele zeldzame en bedreigde dier- en plantensoorten herbergen.” Co-auteur Dr Phil Platts, van het Yorkse Departement van Milieu en Geografie en de Specialistengroep Klimaatverandering van de IUCN, vult aan: "Deze bossen zijn niet alleen belangrijk voor biodiversiteit en de klimaatregeling, ze leveren bovendien zeer belangrijke waterdiensten aan miljoenen mensen stroomafwaarts. Ongeveer 5 procent van de tropische bergwouden in Afrika is sinds 2000 echter gekapt. In sommige landen is dat zelfs meer dan 20 procent".

De meeste Afrikaanse landen hebben in het kader van de Bonn Challenge grote hoeveelheden land toegezegd voor bosherstel. Hoewel bosherstel belangrijk is om klimaatverandering tegen te gaan, heeft het vermijden van ontbossing een hogere prioriteit. Dr. Martin Sullivan, co-auteur aan het departement natuurwetenschappen van de Manchester Metropolitan University, voegde hieraan toe: "Eerdere koolstoframingen voor tropische bergbossen in Afrika waren veel lager dan de waarden die wij nu in onze studie rapporteren. We hopen dat deze nieuwe gegevens koolstoffinancieringsmechanismen meer in de richting van het voorkomen van ontbossing in tropische berggebieden zullen duwen. Zoals uiteengezet in de Overeenkomst van Parijs moet het terugdringen van tropische ontbossing, zowel in laagland- als in bergbossen, een prioriteit zijn". Dr. Gerard Imani, co-auteur van het departement Biologie van de Université Oficielle de Bukavu in de DR Congo, valt bij: "Mechanismen voor koolstoffinanciering kunnen helpen om de instandhoudingsmaatregelen in het veld te verbeteren - zelfs binnen beschermde gebieden blijven ontbossing en bosdegradatie een uitdaging".