Risico op dodelijke aardverschuivingen in Kivu Rift gelinkt aan ontbossing en bevolkingsgroei

Nieuw onderzoek toont aan hoe ontbossing en bevolkingsgroei in hoge mate het aardverschuivingsrisico in de Kivu Rift hebben beïnvloed. Dat konden onderzoekers van de KU Leuven, het Koninklijk Museum voor Midden-Afrika en de Université Libre de Bruxelles vaststellen door zes decennia aan bosbedekkings- en bevolkingstrends in de regio te analyseren. De studie werd in Nature Sustainability gepubliceerd.

Landverschuiving in Oost-Congo

Aardverschuivingen nabij een goudmijn in Luhwinja  in Oost-Congo © Olivier Dewitte

 

Veranderingen in omgeving beïnvloeden het risico op aardverschuivingen

Aardverschuivingen komen voor in bergachtige gebieden over de hele wereld en zijn elk jaar verantwoordelijk voor duizenden doden. De sterke bevolkingsgroei van de afgelopen decennia, de stijgende vraag naar voedsel en de ontwikkeling van economische activiteiten zetten steeds meer mensen ertoe aan zich te vestigen in steilere en dus meer aardverschuivingsgevoelige gebieden, vaak ten koste van natuurlijke ecosystemen. Door ontbossing vergaan de wortelstructuren in de bodem waardoor die minder stabiel wordt en het risico op aardverschuivingen nog verder toeneemt.

Wetenschappers namen al langer aan dat populatiedynamieken en de bijbehorende veranderingen in landgebruik, zoals ontbossing, het gevaar op dodelijke aardverschuivingen beïnvloeden. Het ontbrak echter nog aan hard bewijs om deze hypothese te staven. Deze interacties tussen mens en natuur bestuderen is niet eenvoudig, vooral in het Globale Zuiden waar gegevens hierover schaars zijn.

 

Om het gevaar te begrijpen waaraan de bevolking vandaag de dag is blootgesteld, kunnen we niet om de historische erfenis van ontbossing en maatschappelijke veranderingen heen

Historische blik op de Kivu Rift

In een nieuwe studie leggen onderzoekers van de KU Leuven, het Koninklijk Museum voor Midden-Afrika (KMMA) en de Université Libre de Bruxelles (ULB) deze wisselwerking tussen mens, omgeving en aardverschuivingen in de Kivu Rift in Afrika bloot. Deze dichtbevolkte regio in Burundi, Rwanda en het oosten van de DR Congo dicht bij de evenaar is erg vatbaar voor aardverschuivingen die meestal door hevige regenval in gang worden gezet.

'We gieten bevolking, ontbossing en landverschuivingen in één model: we evalueren veranderingen in bosbedekking en demografische trends, en hun impact op het risico op dodelijke aardverschuivingen. En dat gedurende maar liefst zes decennia', legt geograaf Arthur Depicker (KU Leuven, KMMA) uit.

De onderzoekers putten daarvoor uit meer dan 2000 historische luchtfoto’s uit 1958, bewaard in het KMMA. Deze collectie liet toe om het landgebruik en ontbossing (of herbebossing) te bestuderen vanaf het einde van de jaren 1950 tot 2016 – een veel langere tijdspanne dan enkel satellietbeelden zouden toelaten.

 

De interactie tussen bosbedekking, bevolking en aardverschuivingen scherpgesteld

Scheme
Schematische voorstelling van de belangrijkste processen die het gevaar op dodelijke aardverschuivingen in de Kivu Rift beïnvloeden. © Arthur Depicker

'We tonen met onze reconstructie dat ontbossing in dit gebied vaak gelinkt is aan kleinschalige landbouw, maar onrechtstreeks ook aan mijnbouw in mineralenrijke bodems. Ontbossing is een belangrijke driver voor aardverschuivingen. De wetenschappelijke literatuur suggereert overigens dat de impact van zulke drastische veranderingen in bosbedekking veel groter is dan die van klimaatveranderingen', zegt Arthur Depicker.

Aardverschuivingen vormen het grootste gevaar voor de samenleving als ze plaatsvinden in bewoonde gebieden. 'We verwachten de meeste slachtoffers op plaatsen waar mensen genoodzaakt zijn om in steile en bergachtige gebieden te wonen, bijvoorbeeld om voedsel te produceren, maar ook omwille van conflicten of economische activiteiten zoals artisanale mijnbouw. Juist op die steile plaatsen is de kans op aardverschuivingen het grootst, zeker als er ook ontbossing in het spel is', aldus Depicker.

'Ons onderzoek laat tot slot zien hoe het risico op aardverschuivingen niet statisch is, maar evolueert doorheen de tijd. Om het gevaar te begrijpen waaraan de bevolking vandaag de dag is blootgesteld, kunnen we niet om de historische erfenis van ontbossing en maatschappelijke veranderingen heen', verklaart Arthur Depicker.

 

 

Dit onderzoek kwam tot stand in het kader van het PAStECA project, een BRAIN-be project gefinancierd door het Belgisch Federaal Wetenschapsbeleid (BELSPO), en gecoördineerd door het Koninklijk Museum voor Midden-Afrika.

Meer info

Cover Nature SustainabilityWetenschappelijk artikel: Arthur Depicker, Liesbet Jacobs, Nicholus Mboga, Benoît Smets, Anton Van Rompaey, Moritz Lennert, Eléonore Wolff, François Kervyn, Caroline Michellier, Olivier Dewitte, and Gerard Govers. Historical dynamics of landslide risk from population and forest-cover changes in the Kivu Rift. Nature Sustainability. doi: 10.1038/s41893-021-00757-9. https://www.nature.com/articles/s41893-021-00757-9