Klein maar niet fijn: hoe parasieten een onzichtbare bedreiging vormen voor nijlpaarden in stuwmeren in Zimbabwe

Nijlpaarden aan het Karibameer. © Hans Carolus 2017

Grote kunstmatige meren kunnen de sociaaleconomische ontwikkeling van een regio ten goede komen. Maar de bouw van stuwdammen heeft ook drastische gevolgen voor de natuurlijke omgeving. Het zet de deur open voor de introductie van exotische en invasieve soorten. Zo lenen de meren zich als kweekvijver voor vectoren en tussengastheren van parasieten, die een bedreiging kunnen vormen voor mens en dier. Een bekend voorbeeld is leverbotziekte, dat grote verliezen veroorzaakt in de veeteelt. Maar ook mensen kunnen erdoor besmet worden door het consumeren van ongewassen waterkers bijvoorbeeld.

Het team toonde eerder al aan dat exotische planten zoals de Zuid-Amerikaanse waterhyacint de verspreiding van invasieve slakken bevorderen in ’s werelds grootste stuwmeer, het Karibameer. Invasieve slakken kunnen de overdracht van parasieten op drie verschillende manieren beïnvloeden: ze introduceren nieuwe parasieten (‘spillover’), ze verhogen de overdracht van reeds aanwezige parasieten (‘spillback’), of verminderen ze juist (dilutie).

Zieke nijlpaarden

In een nieuwe studie rapporteren onderzoekers onder leiding van Dr. Tine Huyse (KMMA) maar liefst vier verschillende parasietsoorten die nijlpaarden infecteren. Ze tonen aan dat deze worden overgebracht door zes verschillende slakkensoorten in het Karibameer en het Mwenje-reservoir in Zimbabwe. Twee van deze slakken zijn invasief en oorspronkelijk afkomstig uit Noord- Amerika en Azië. ‘Uit vorig onderzoek wisten we al dat deze invasieve slakken zeer veel parasieten overdragen, maar nog niet naar welke eindgastheer. Uit DNA-onderzoek blijkt nu dat nijlpaarden er het uiteindelijke slachtoffer van zijn, verduidelijkt Tine Huyse (KMMA).

De parasieten infecteren de lever, de maag en het bloedvatenstelsel van nijlpaarden. De gevolgen hiervan zijn nog niet goed bestudeerd, maar gelijkaardige infecties hebben een grote impact op de gezondheid, levensduur en voortplanting van olifanten en neushoorns. Daarom verwachten de onderzoekers eenzelfde impact op de nijlpaardpopulaties.

Een onderschatte bedreiging

‘Uit ons onderzoek in combinatie met historische gegevens kunnen we concluderen dat de transmissie van parasieten naar nijlpaarden hoogstwaarschijnlijk verhoogd is als gevolg de aanleg van het Karibameer en de bijhorende biologische invasies’, legt doctoraatsstudent Ruben Schols (KMMA, KU Leuven) uit.

Nijlpaarden staan als kwetsbaar geclassificeerd op de wereldwijde beschermingsstatuslijst. ‘De mens oefent een aanzienlijke druk uit op deze en andere grote herbivoren door jacht, stroperij en vernietiging van habitats. Maar de bedreiging door de indirecte gevolgen van menselijk ingrijpen in de natuur, zoals het aanwakkeren van infectieziekten, blijft nog te veel onder de radar. De impact van parasieten op het verdwijnen van wilde fauna wordt wellicht sterk onderschat. Het zou integraal deel moeten uitmaken van conservatiebeleid’, aldus nog Schols.