Lezing

Van 9 november 2021 tot 6 maart 2022 loopt in het AfricaMuseum de tentoonstelling Mensentuin. Koloniale tentoonstellingen wereldwijd. Naar aanleiding van de expo staan het museum en de vzw Hand in Hand tegen Racisme stil bij de blackface-traditie (het zwart maken van een gezicht) van het Sinterklaasfeest.

In november meren de Sint en zijn pieten weer aan in Antwerpen. De voorbije jaren was er veel kritiek op zwarte piet, een bekend voorbeeld van blackface. Onderzoeker Bambi Ceuppens (AfricaMuseum) publiceerde Pietpraat. Over zwarte piet in België. Opiniemaker Dalilla Hermans pleit al enkele jaren voor een inclusiever kinderfeest met een roetpiet. Kunstenares Laura Nsengiyumva biedt intussen een alternatief feest aan met Queen Nikkolah.

Groeit het bewustzijn over de stereotiepe beeldvorming van zwarte piet? Hoe verandert het Sinterklaasfeest in Vlaanderen en Nederland? Welke rol spelen onderzoek, activisme en media in die verandering?

Op woensdag 1 december om 19u30 stelt journaliste Anouk Torbeyns (Stampmedia) deze vragen aan de Nederlandse onderzoeker Lise Koning (Jonge Historicus van het Jaar 2018) en antropologe en activiste Stella Nyanchama Okemwa (vzw Hand in Hand en Kick Out Zwarte Piet). Ook filmregisseur Stijn Coninx (Ay Ramon!) zal deelnemen.

Met de technische steun van Stream Media.

Over de spreker

MuseumTalks

Elke maand afspraak met experten, onderzoekers en kunstenaars voor lezingen of boeiende debatten.

> Alle MuseumTalks

Met de technische steun van Stream Media.

Wist je dat 125 jaar geleden levende Congolezen tentoongesteld werden in Tervuren, waar vandaag het AfricaMuseum staat? In de expo Mensentuin. Koloniale tentoonstellingen wereldwijd gaat de aandacht naar het fenomeen van mensen als levende attracties. Werden alleen zwarte mensen tentoongesteld? Wat is de impact van mensentuinen op onze kijk? Waarom brengt het museum deze tentoonstelling?

Journaliste Katrien Vanderschoot (VRT) gaat in gesprek met directeur Guido Gryseels (AfricaMuseum), curatoren en historici Pascal Blanchard (Achac), Maarten Couttenier en Mathieu Zana Etambala (AfricaMuseum), kunstenaar Teddy Mazina en expomedewerkers Salomé Ysebaert en Marie-Reine Iyumva (AfricaMuseum).  

Over de spreker

Ludo De Witte is socioloog en auteur van verschillende boeken, waaronder De moord op Lumumba.

Deze MuseumTalk wordt geleid door Teddy Mazina, Burundese fotojournalist.

Programma

• Welkomstwoord van Guido Gryseels, Algemeen Directeur van het AfricaMuseum (5’)
• Introductie van Thomas Dermine, Staatssecretaris voor Relance en Strategische Investeringen, belast met Wetenschapsbeleid, over zijn benadering m.b.t. de restitutie van voorwerpen in de context van het koloniale verleden tussen de Belgische Staat en de Democratische Republiek Congo (15’)
• Lezing door Prof. Placide Mumbembele Sanger, Universiteit van Kinshasa: Recherche de provenance : quels enjeux pour les collections ethnographiques de l'AfricaMuseum acquises durant la période coloniale (40’)
• Vragen van het publiek (20’)

Over de spreker

Placide Mumbembele Sanger is doctor in de Politieke en Sociale Wetenschappen aan de Université libre de Bruxelles, waar hij in 2015 een proefschrift verdedigde met als titel: Les musées, témoins de la politique culturelle, de l'époque coloniale à nos jours, en République démocratique du Congo. Momenteel doceert hij de geschiedenis van musea in Congo aan de universiteit van Kinshasa. Zijn onderzoek gaat over de problematiek van musea en cultureel erfgoed in de Afrikaanse (post)koloniale context. Zijn huidige belangstelling gaat uit naar de teruggave van cultuurgoederen tussen België en de Democratische Republiek Congo.

Portet van Simon Kimbangu. CP.2011.1.1, collectie KMMA Tervuren Alle rechten voorbehouden

Over de sprekers

• Els De Palmenaer is conservator van de Afrikaanse collectie in het MAS. Na een specialisatie in de kunstgeschiedenis en oudheidkunde met focus op Afrika was ze in de jaren 1990 als onderzoeker verbonden aan de afdeling ‘etnografie’ van het Koninklijk Museum voor Midden-Afrika Tervuren. In 2000 maakte ze de overstap naar het Etnografisch Museum Antwerpen waar ze werd aangesteld als conservator Afrika. In 2009 werd het voormalige Etnografisch Museum geïntegreerd in het MAS dat in 2011 publiek werd geopend. Ze is curator van de tijdelijke tentoonstelling ‘100xCongo’ en redacteur van de begeleidende catalogus.
   
• Nadia Nsayi is een Belgisch-Congolese politicologe. Ze werkte als beleidsmedewerker Congo bij Broederlijk Delen en Pax Christi. Sinds 2019 is ze curator beeldvorming bij het MAS. In 2020 verscheen haar boek Dochter van de dekolonisatie.

Foto: Dries Luyten

De tentoonstelling 100 x Congo is nog te zien in het MAS in Antwerpen tot 12.09.2021. 

> Meer info over de tentoonstelling

Het AfricaMuseum heeft meegewerkt aan deze tijdelijke MAS-tentoonstelling door twee objecten uit zijn permanente opstelling uitzonderlijk in bruikleen te geven van oktober 2020 tot maart 2021, alsook door de medefinanciering van de Franse vertaling van het Nederlandse begeleidende boek.

Dit boek onthult nieuwe details over de Victoriaanse reiziger en zijn Afrikaanse bemanning aan de vooravond van de koloniale ‘scramble for Africa’.

In 1871 reisde de Welshe journalist Henry M. Stanley naar Zanzibar, op zoek naar de ‘vermiste’ Schotse arts en missionaris David Livingstone. Een jaar later kondigde Stanley aan dat hij Livingstone had ‘gevonden’ en ontmoet aan het Tanganyikameer. Zijn vermeende uitspraak daar, ‘Dr. Livingstone, I presume’, werd een van de beroemdste zinnen van de negentiende eeuw, en Stanley's boek How I Found Livingstone een internationale bestseller.

In deze nieuwe publicatie hebben Mathilde Leduc-Grimaldi en James L. Newman al Stanley’s documentatie uit het Stanley-archief getranscribeerd en geannoteerd. Dit archief wordt bewaard in het KMMA voor de Koning Boudewijnstichting. Deze publicatie maakt voor de eerste keer een breder verhaal van Stanley's reis toegankelijk, met inbegrip van onuitgegeven bronnen – zoals arbeidscontracten, vernaculaire plantennamen, kaarten, reflecties over het leven, correspondentie, poëzie, cognossementen – dit alles neergekrabbeld in Stanley’s veldnotitieboekjes.

Finding Dr. Livingstone is een cruciale bron voor diegenen die geïnteresseerd zijn in de exploratie en kolonisatie tijdens het Victoriaanse tijdperk, de wetenschappelijke kennis van die tijd, en de volkeren en omstandigheden in Tanzania voorafgaand aan de kolonisatie door Duitsland.

Over de spreker

Mathilde Leduc-Grimaldi is conservator van de Henry M. Stanley Archieven en Collecties in het Koninklijk Museum voor Midden-Afrika. Samen met James L. Newman, redigeerde ze Adventures of an American Traveller in Turkey, by Henry Morton Stanley. Haar tentoonstellingen in het verleden omvatten Dr Livingstone, I presume? (2013). Ze is verantwoordelijk voor archief- en geschiedenisopleidingsprogramma's voor studenten, archivarissen en bibliothecarissen uit Centraal-Afrika.

MuseumTalks

Maandelijkse afspraak in het museum voor een boeiende lezing over een onderwerp uit de permanente tentoonstelling! Ontdek het museum achter de schermen en leer meer over het werk van de wetenschappers en de samenwerkingen met Afrikaanse kunstenaars.

> Alle MuseumTalks